Het kleiner geheel. Maakt AI ons straks allemaal werkloos?

In ‘Het Kleiner Geheel’ fileert Ralf Caers de actualiteit en zoekt hij uit wat we van het wereldtoneel moeten onthouden om ons eigen leven en werk beter te maken. Deze week: AI.

Eind januari schrijft De Tijd een scherp artikel over de Amerikaanse techbedrijven. Meta en Microsoft lieten in 2023 tienduizenden werknemers afvloeien, maar verdubbelden toch hun beurskoers. Met dank aan AI.

Hier en daar wordt de vergelijking gemaakt met de jaren ‘90, toen ‘crisismanager’ een beroep werd. Onze bedrijven werden toen opgejaagd door de globalisering. Die versterkte de concurrentie en deed onze bedrijven lonken naar de lean and mean organisatie. Ze vonden zichzelf te vet. Het had hen geld gekost om zo te worden en het zou nog meer geld kosten om zo te blijven. Dus moest er afgeslankt worden. Captains of industry werden als crisismanagers binnengehaald om hebben en houwen te taxeren en alleen te behouden wat nog strikt noodzakelijk werd geacht. Ook in de jaren ‘90 werden bedrijven op de beurs beloond voor die praktijken. Hoe meer werknemers ontslagen werden, hoe beter de koers het deed.

In de jaren erna leerden beleggers dat afslanken ook met een bijsluiter kwam. Sommige crisismanagers dachten met hun beslissingen de vetrolletjes weg te snijden, maar hakten in werkelijkheid een arm of een been af. De bedrijven die daardoor failliet gingen, creëerden een nieuw concept: corporate anorexia. Of de neiging om té slank te worden.

Werkloosheidstol

Ik vind niet dat de ontslagen bij Meta en Microsoft zomaar gebruikt kunnen worden om de jaren ‘90 te laten reïncarneren. Beide bedrijven hebben tijdens de coronajaren fors aangeworven. Veel meer dan er vandaag weer ontslagen worden. Maar steeds vaker lees je de bezorgdheid over de werkloosheidstol die AI teweeg kan brengen. Toen de Amerikaanse schrijversgilde vorig jaar een akkoord sloot met de filmstudio’s, stond er bijvoorbeeld expliciet op papier hoeveel schrijvers er minimaal voor een serie of film moeten worden aangesteld en hoeveel tijd zij daarvoor moeten krijgen. Opdat AI hen niet zou vervangen.

Die bezorgdheid is niet nieuw. Al sinds de Industriële Revolutie (1830-1940) is men erop uit om menselijke arbeid te vervangen door technologie. En dat heeft ook voordelen.

Allereerst zijn er mensen die de technologie moeten ontwikkelen. Dat zijn tijdelijk extra jobs. Sommigen zijn dus zeker dankbaar voor de interesse in AI. De stelling dat een kleine groep uiteindelijk de massa in werkloosheid duwt, is doorheen de tijd niet bewezen. De economie groeide steeds verder en werknemers die door de fabrieken werden uitgespuwd, konden vaker dan niet elders aan de slag. En die jobs waren veelal nog veiliger en gezonder ook.

Opleiding en autonomie

Hr heeft vandaag minstens een dubbele opdracht. Ten eerste moet hr de werknemers laten inzien wat AI écht voor hun job kan betekenen en hoe zij succesvol kunnen zijn in die toekomstige situatie. Want als jij vandaag goed bent in wat je doet en daar blij mee bent, wil je dat graag behouden en ontstaat er weerstand tegen verandering. Maar hoe meer je inziet hoe je ook in de toekomstige situatie succesvol kunt zijn, hoe meer je bereid bent om wel te veranderen. Een opleidingsaanbod dat afgestemd is op die toekomst, kan dat proces zeker versnellen.

De tweede opdracht is om werknemers een autonome keuze te geven. Want of AI nu de leuke of de saaie taken overneemt, je zal vooral geboeid zijn om te veranderen als je interessante taken in de plaats krijgt. Wie zelf autonoom uit een resem nieuwe taken kan kiezen, heeft de grootste kans om een takenpakket te krijgen dat aansluit bij de eigen interessesfeer. En dus meer open te staan voor AI.

Gelukkig sta je er als hr-expert niet alleen voor. Net deze week staat de website van HRMagazine vol met artikels over AI. En ze zijn voorlopig nog door echte mensen geschreven ook.

Ralf Caers is professor HRM aan de KU Leuven, gastprofessor HRM aan de Ehsal Management School en de Université Saint Louis en zaakvoerder van de coachingpraktijk Passiemento.